Merhaba değerli dostlar. Bu yazıda pek bilinmeyen fakat karşılaşabileceğimiz bir sendrom hakkında konuşacağız. Çocuğumun hasta olduğuna değil huyunun değiştiğine yanarım’ sözünü çok duymuşuzdur.  Bunun sebepleri birincisi çocuk hasta olduğu zaman bizlerin ona karşı titizlenmemiz ve istediği her şeyi yapmamız çocuğun psikolojik olarak etkilemekte ve iyileştikten sonra da aynı şekilde isteklerinin yerine getirmek istemesinden kaynaklanıyor. İkincisi ise biraz sonra detaylı olarak konuşacağımız fizyolojik altyapılı bir virüsten kaynaklanmaktadır.

PANDAS Sendromu, kısaca açıklamak gerekirse çocukların ateşli bir rahatsızlık geçirip iyileştiğini düşünürüz. Hastalıktan sonra davranışlarında OKB ye benzer ritüellere sahibi olduğunu görürüz. Sürekli aynı kıyafetleri giymesi, sürekli temizlik takıntısı, tekrarlanan davranışları sergilemeye bazende tikler başlar. Ebeveyn bunun bir takıntı olduğunu yani OKB sorunu olduğunu düşünüp hemen psikoloğun yolunu tutar, psikolog da klinik alanda bir eğitimi yoksa bunun bir OKB olduğunu düşünerek OKB tedavisi uygular ve doğal olarak bunun sonucunda bir başarı elde edemez çünkü bu psikolojik değil virüse bağlı bir rahatsızlıktır.

Bir arkadaş birgün beni aradı. Çocuğumda takıntı başladı, her gün aynı kıyafetleri giyiyor aynı kıyafet olmazsa dışarı çıkmıyor, her zaman aynı çorabı giyiyor, elbiseler odada belirlediği şekilde dizilmesi gerektiğini ve dizilmezse ağlama krizlerine giriyor ne yapabilirim s dedi. İlk defa 3-4 yaşında bir çocukta böyle bir sorun ile karşılaştım ve aldığım eğitimlerde de buna benzer bir sorunu görmediğim için ne yapacağımı bilemedim. Üniversite de birlikte okuduğumuz şu anda bir ruh ve sinir hastanesinde başhekim olarak görev yapan bir abim vardı onu aradım durumu anlattım, ve ilk defa PANDAS ile bu şekilde duydum. Bunun psikolojik sorun olmadığını ateşli hastalıklardan sonra vücütta virüs kaldığını bazı virüslerin bu şekilde OKB ye benzer davranışlar gösterdiğini söyledi.  

PANDAS sendromu, A grubu Beta hemolitik streptokokların (halk diliyle beta mikrobu olarak bilinen ve çoğunlukla iltihaplı bademcik olarak bilinen hastalığa yol açan mikrop) neden olduğu nöropsikiyatrik bozukluktur. Vücuda önce A grubu Beta hemolitik streptokokların girmesi ile boğaz enfeksiyonu ortaya çıkar. Sonrasında ise bu enfeksiyonu takip eden çeşitli tikler ve takıntılar ve diğer OKB belirtileri ortaya çıkar

Enfeksiyon tarafından başlatılan süreç otoimmun bir mekanizma ile beyinde bazal ganglion denen bir bölgeyi etkileyerek tikler ve takıntı belirtilerinin ortaya çıkmasıdır.

PANDAS tanısı olan çocuklarda obsessif kompülsif bozukluk ve /veya tiklerin yanı sıra kişilik değişimleri, dikkat sorunları,  öğrenme sorunları, uyku bozuklukları, okul başarısında düşme, irritabilite, gece işemeleri ve anksiyete bozukluklarıda görülebilir. Tedavi edilmemiş vakalarda ise nöropsikiyatrik bulgular bir ömür boyu devam edebilmektedir.

Bu hastalarda boğaz enfeksiyonu öyküsü dikkatle izlenmelidir. Aynı zamanda boğaz kültürü tahlili ve beyin incelemesi olan Kraniyel Manyetik Rezonans incelenmesi yapılması önemlidir. Tedavide antibiyotik tedavisi, sterioid yada plazmaferez gibi immünolojik tedaviler daha ön plandadır.

PANDAS‘ın standartlaştırılmış bir tıbbi tedavisi henüz yoktur. Genel kabul Streptokok enfeksiyonunu geçirmeye yönelik antibiyotik kullanmaktır. Bu yöntem, enfeksiyon dolayısıyla oluşan nöropsikiyatrik belirtilerin de hafiflemesine sebep olur (Özellikle OKB ve tik bozuklukları)

PANDAS genel olarak belirtileri 3 yaş ile ergenlik dönemi arasında ortaya çıkmaktadır. Bu belirtiler tik bozuklukları ve OKB den oluşmaktadır. Belirtilerin hızlı başlangıç göstermesi, ani başlaması ve bulguların zaman zaman alevlenme göstererek oluşması bu hastalığın tipik bulgusudur. Ebevynler, çocukluk dönemindeki  boğaz enfeksiyonlarının tedavisiz kalmamasına önem gösterilmeli.

PANDAS sendromunda en sık görülen tikler

Motor tikler

Vokal Tikler

Öksürme

Göz kırpma 

Omuz silkme

Boğaz temizleme 

Baş hareketleri

Burun çekme

Kelime/cümle tekrarları

PANDAS sendromunda en sık görülen obsesyon ve kompulsiyon

Bulaşma obsesyonu, yıkama 

Kendine-başkalarına zarar verme

Şüphe obsesyonu, işleri tekrar tekrar kontrol etme

Simetri obsesyonu, düzen kompulsiyonu

Dinsel obsesyon

Tekrarlama

Aniden başlayan bu gibi bir durumla karşılaştığınızda ilk önce çocuk doktoruyla görüşmenizde ve yaşadığınız şikayetin hikayesini tam olarak anlatmanızda yarar vardır. Benim karşılaştığım vakada çocuk doktoruna yönlendirdim ve gerekli tedaviyi gördükten sonra şikayetler azaldı ve bir süre sonra şikayetler ortadan kalktı.

Sevgi ile kalın…

Serdal GÜR

Psikolojik Danışman /Uzman Klinik Psikolog